Η δημοσίευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης της κλαδικής μελέτης στον κλάδο παραγωγής, διανομής και εμπορίας βασικών καταναλωτικών ειδών (εν συντομία κλάδος ειδών σούπερ μάρκετ) αποτελεί μία πολύ σημαντική εξέλιξη και σημείο αναφοράς σε μία προσπάθεια χαρτογράφησης της αγοράς, η οποία ξεκίνησε από την Επιτροπή Ανταγωνισμού (εφεξής και «Ε.Α.») το 2011, κατόπιν σχετικών δημοσιευμάτων αναφορικά με τη διακύμανση και διαμόρφωση των τιμών βασικών καταναλωτικών αγαθών σε όλα τα επίπεδα αγοράς.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού, βάσει του άρθρου 40 Ν. 3959/2011, το 2012 αποφάσισε την εκκίνηση κλαδικής έρευνας στον κλάδο παραγωγής, διανομής και εμπορίας βασικών καταναλωτικών ειδών και ιδίως ειδών διατροφής (γαλακτοκομικών, βουτύρου, ζυμαρικών, δημητριακών και καφέ), καθώς και των ειδών καθαριότητας και προσωπικής υγιεινής (ειδών προσωπικής και στοματικής υγιεινής, καθαριστικών σπιτιού). Στο πλαίσιο της κλαδικής έρευνας έστειλε σειρά ερωτηματολογίων σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ και προμηθευτές.

Εν συνεχεία, τον Σεπτέμβριο του 2019 προτεραιοποιήθηκε η παρούσα κλαδική μελέτη, η οποία στηρίχθηκε στα στοιχεία που διέθετε η Ε.Α, συλλεχθέντα με ερωτηματολόγια προς τους φορείς της αγοράς κατά το 2014 – 2015, και συμπληρωμένα με στοιχεία από πρόσφατες μελέτες καθώς και επιλεκτικά στοιχεία από ερωτηματολόγια αρχές του 2020.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θεωρεί ότι η Ενδιάμεση Έκθεση παρουσιάζει χρήσιμα συμπεράσματα/προβληματισμούς και προτείνει λύσεις, τα οποία αποτελούν αντικείμενο της παρούσας δημόσιας διαβούλευσης και χρήσιμο σημείο εκκίνησης για την εκπόνηση της τελικής Έκθεσης τους επόμενους 6 μήνες, και ενδεχομένως τη μελλοντική επικαιροποίηση της κλαδικής μελέτης.

Επιπλέον, η δημοσίευση της Ενδιάμεσης Έρευνας προς ενημέρωση και διαβούλευση με τους φορείς της αγοράς παρίσταται ως πλέον απαραίτητη, σε μία περίοδο που ο κλάδος ειδών σούπερ μάρκετ υφίσταται σημαντικές αλλαγές, οφειλόμενες στο ηλεκτρονικό εμπόριο και τις νέες τεχνολογίες και επιτεινόμενες στο πλαίσιο της παρούσας πανδημίας του COVID-19.

Περισσότερα για τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής και εκκίνηση άλλων κλαδικών ερευνών σε μια περίοδο κατά την οποία η πανδημία COVID-19 έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις συνήθειες του Έλληνα καταναλωτή, μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μετά τη δημοσίευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης και μετά την ολοκλήρωση και επεξεργασία των στοιχείων που θα προκύψουν από τη δημόσια διαβούλευση, η Τελική Έκθεση θα δημοσιευτεί το αργότερο σε 4 μήνες.

Περισσότερα για το χρονοδιάγραμμα εδώ.

Η παρούσα έρευνα έχει ως σκοπό τη σκιαγράφηση της λειτουργίας αγορών/κλάδων βασικών καταναλωτικών προϊόντων καθημερινής χρήσης που πωλούνται μέσω των σούπερ-μάρκετ. Εστιάζει:

• στην δομή της αγοράς σε συγκεκριμένα επίπεδα στην αλυσίδα αξίας,
• στην ανάλυση των επιμέρους επιλεγμένων έντεκα αγορών,
• στην ανάλυση της διαπραγματευτικής δύναμης των αγοραστών/προμηθευτών με ειδική οικονομική ποσοτική και οικονομετρική ανάλυση, η οποία εξετάζει τόσο την οριζόντια συγκέντρωση της αγοράς και τον οριζόντιο ανταγωνισμό όσο και τον κάθετο ανταγωνισμό μεταξύ εταιριών διαφορετικού οικονομικού σταδίου,
• στις πρακτικές των εκπτώσεων, 
• στη διαχείριση προϊόντων κατά κατηγορία (category management),
• σε ζητήματα από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και 
• στις αγοραστικές συμμαχίες για συγκεκριμένα βασικά καταναλωτικά προϊόντα και ιδίως είδη διατροφής, κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας (προμηθευτές-σούπερ μάρκετ).

Η έρευνα επικεντρώθηκε σε συνολικά 11 κατηγορίες προϊόντων: (1) αλλαντικά, (2) αναψυκτικά – έτοιμο τσάι – ενεργειακά ποτά – σόδες, (3) απορρυπαντικά ρούχων σε σκόνη, (4) γιαούρτι και επιδόρπια γιαουρτιού, (5) δημητριακά για πρωινό, (6) ζυμαρικά, (7) καφές, (8) όσπρια, (9) τυρί φέτα, (10) χαρτί υγείας και (11) ψωμί συσκευασμένο για τοστ. 

Επιχειρείται δε να καταγραφούν τυχόν προβλήματα που εντοπίστηκαν στα διάφορα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και να προταθούν δράσεις/μέτρα που θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά της προς όφελος του τελικού καταναλωτή.

Η παρούσα κλαδική εξετάζει όλη την αλυσίδα για τον εφοδιασμό με τα προϊόντα καθημερινής χρήσης που εμπορεύονται τα σούπερ μάρκετ. Για την αξιολόγηση της συνολικής οικονομικής επίδρασης του κλάδου λιανεμπορίου λαμβάνεται υπόψη η αλυσίδα αξίας και οι διασυνδέσεις του με τους υπόλοιπους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Η αλυσίδα αξίας του κλάδου λιανεμπορίου περιλαμβάνει τους κλάδους που τον προμηθεύουν με προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά και τους τομείς που συμμετέχουν στη διανομή των προϊόντων του προς την τελική κατανάλωση.

Οι εν λόγω κατηγορίες αποτελούνται ως επί το πλείστον από προϊόντα που χαρακτηρίζονται από σχετική ομοιογένεια, παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως προς τη δομή της αγοράς προμήθειας (πιθανή δεσπόζουσα θέση ή ολιγοπώλιο ή ανταγωνισμός), έχουν σχετικά σημαντικό βαθμό συμμετοχής στο ΔΤΚ και διαφοροποιούνται ως προς τον βαθμό διείσδυσης των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.

Ο παρακάτω πίνακας παραθέτει μία περίληψη σε μορφή πίνακα των ενδεχόμενων προβλημάτων από πλευράς δικαίου του ανταγωνισμού που ανέλυσε η κλαδική μελέτη, όπως επίσης και των μέτρων που προτείνει για την αντιμετώπισή τους, είτε από την πλευρά της ΕΑ είτε με ενδεχόμενη αυτορρύθμιση των παικτών της αγοράς. 

 

.

Οι προτεινόμενες λύσεις είναι:

α) Υιοθέτηση μη δεσμευτικής νομοθεσίας (soft law) μέσω μίας υβριδικής ρύθμισης περιπτώσεων σημαντικής διαπραγματευτικής ισχύς. Τέτοια μη δεσμευτική νομοθεσία μπορεί να γίνει, για παράδειγμα, μέσω ενός «Κώδικα Δεοντολογίας» ή ενός Οδηγού Καλών Πρακτικών μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών ιδίως για τις πρακτικές που προβληματίζουν, τόσο όσον αφορά τους τελικούς καταναλωτές, όσο και τα προηγούμενα στάδια από αυτό των σούπερ μάρκετ, δηλαδή τους προμηθευτές. Τέτοιες «καλές πρακτικές» δύνανται να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά και σύμφωνα με τους κανόνες του δικαίου ανταγωνισμού εξωτερικά κόστη και προβλήματα από την πλευρά της προσφοράς, ιδιαίτερα στις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν τώρα στην αγορά.

β) Πιθανές νομοθετικές αλλαγές, π.χ. τροποποίηση των Κανόνων Διακίνησης και Εμπορίας Προϊόντων και Παροχής Υπηρεσιών (ΔΙΕΠΠΥ) και,

γ) Πιθανή εισαγωγή νέων θεσμών, όπως ενός Διαμεσολαβητή (Ombudsman) ή Εντολοδόχου, ο οποίος θα διορίζεται από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, και ο οποίος θα παρακολουθεί συστηματικά τις αγορές όπου παρατηρείται σημαντική διαπραγματευτική ισχύ προμηθευτών ή αγοραστών, θα αποτελεί κόμβο επικοινωνίας και πληροφόρησης για θέματα που θίγουν τον κλάδο και θα συνεισφέρει εν γένει στο ελεγκτικό έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Ειδικά αναφορικά με την πρόταση ορισμού Διαμεσολαβητή ή Εντολοδόχου, στις δύσκολες και έκτακτες συνθήκες, τις οποίες αντιμετωπίζει η χώρα (Covid-19), o Διαμεσολαβητής ή Εντολοδόχος, με τις δυνατότητες συνεχούς επίβλεψης της αγοράς που θα έχει, θα μπορούσε να παρέχει πληροφορίες στην Ε.Α. για την κατάσταση της αγοράς και για τις αντικειμενικές ανάγκες των επιχειρήσεων στις ειδικές αυτές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, ώστε η Ε.Α. να δώσει κατευθύνσεις για πρακτικές που, παρά την πιθανότητα περιορισμού του ανταγωνισμού, ενδέχεται να είναι απαραίτητες για την οργάνωση της ασφάλειας προμηθειών και των δικτύων διανομής και γενικότερους λόγους δημοσίου συμφέροντος, συνεπώς επιφέροντας θετικές συνέπειες στην οικονομική αποτελεσματικότητα και την ανθεκτικότητα (resilience) της εφοδιαστικής αλυσίδας που μπορούν πιθανώς να λειτουργήσουν ως αντίβαρο σε πιθανές αντι-ανταγωνιστικές επιπτώσεις.

• Συμμετοχή στην ημερίδα της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Εντός του Ιουλίου 2020, η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα οργανώσει μια τηλε-ημερίδα για τον κλάδο ειδών σουπερμάρκετ, η οποία φιλοδοξούμε να αποτελέσει ένα φόρουμ για να ακουστούν οι θέσεις κάθε ενδιαφερόμενου μέρους.
Λόγω των απρόβλεπτων συνθηκών που έχει διαμορφώσει η πανδημία του κορωναϊού, η σχετική ημερίδα θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά, με τη μορφή τηλεδιάσκεψης. Παρακαλούμε όπως εκδηλώσετε το ενδιαφέρον σας για συμμετοχή στην τηλεδιάσκεψη, αποστέλλοντας email στην ηλεκτρονική διεύθυνση Supermarkets2020@epant.gr, μέχρι 1 Ιουνίου 2020. Παρακαλείστε όπως αναφέρετε στο μήνυμά σας και την επωνυμία του φορέα ή της επιχείρησης που εκπροσωπείτε. Η τηλεδιάσκεψη θα λάβει χώρα στις 3 Ιουλίου 2020. Ειδική πρόσκληση με λεπτομέρειες για την ακριβή ημερομηνία και ώρα της τηλεδιάσκεψης, καθώς και για τον τρόπο επικοινωνίας, θα σταλεί στους συμμετέχοντες κατόπιν εκδήλωσης σχετικού ενδιαφέροντος.

• Υποβολή υπομνημάτων

Παράλληλα με τη συμμετοχή σας στην ημερίδα-τηλεδιάσκεψη της Επιτροπής Ανταγωνισμού, καλείστε να υποβάλετε εγγράφως τα σχόλια και τις θέσεις σας, έως την 1η Ιουνίου 2020. Τα υπομνήματα που θα συγκεντρωθούν θα δημοσιευτούν στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, με αναφορά στην επωνυμία του φορέα ή της επιχείρησης που τα υποβάλλει. Υπομνήματα φυσικών προσώπων που δεν εκπροσωπούν συγκεκριμένο φορέα ή επιχείρηση θα δημοσιεύονται ανώνυμα, εκτός εάν ο συντάκτης ρητά συναινεί στην αναφορά του ονοματεπωνύμου του ή/και των στοιχείων επικοινωνίας του.

Εάν επιθυμείτε το υπόμνημά σας ή μέρος αυτού να αντιμετωπιστεί ως απόρρητο, παρακαλούμε όπως προβείτε σε σχετική δήλωση κατά την υποβολή του.

Η συμμετοχή στη διαβούλευση είναι ανοιχτή σε οποιονδήποτε είναι σε θέση εύλογα να παράσχει χρήσιμες πληροφορίες και σχόλια για κάποιο ή κάποια από τα ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας κλαδικής έρευνας. Θα εκτιμήσουμε ιδιαίτερα τη συμμετοχή:

• λιανοπωλητών που δραστηριοποιούνται τόσο στο φυσικό όσο και στο ψηφιακό εμπόριο
• επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε οποιοδήποτε προηγούμενο στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού (παραγωγοί, εισαγωγείς, χονδρέμποροι)
• συνδέσμων και σωματείων
• συμβούλων επιχειρήσεων, δικηγορικών γραφείων και εταιριών, οικονομολόγων
• εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας και ερευνητών
• ενώσεων καταναλωτών ή και μεμονωμένων καταναλωτών

Η κατάθεση εγγράφων με φυσική παρουσία ή με ταχυδρομείο δεν θα είναι πλέον εφικτή. Οι συναλλασσόμενοι με την ΕΑ, για υποθέσεις τους, καλούνται να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις αλληλογραφίας:

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση εγγράφων στην ΕΑ,

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση γνωστοποιήσεων συγκεντρώσεων, 

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση καταγγελιών,

ή μέσω της φόρμας του website της Επιτροπής Ανταγωνισμού για κατάθεση γενικών ερωτημάτων ή αιτημάτων πληροφόρησης.

Η επικοινωνία με τη Γενική Διεύθυνση μπορεί να πραγματοποιείται είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον κατάλογο του προσωπικού της ΕΑ, είτε μέσω των συγκεκριμένων παρακάτω τηλεφώνων:

• Πρωτόκολλο: 210 – 8809139 ή 210-8809331
• Δ/νση Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης: 210 – 8809209
• Α΄Δ/νση Οικονομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809236
• Β΄Δ/νση Οικονομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809217
• Δ/νση Νομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809248
• Επιτροπή
• Γραφείο Προέδρου, Αντιπροέδρου και Εισηγητών: 210 – 8809202
• Γραμματεία ΕΑ: 210 – 8809215 ή 210-8809212 (για θέματα οργάνωσης ακροαματικών διαδικασιών και θεμάτων της Ολομέλειας της Επιτροπής)

Η Ολομέλεια της ΕΑ θα διεξάγει τις προγραμματισμένες συνεδριάσεις και διασκέψεις μέσω πλατφόρμας τηλεδιάσκεψης κατόπιν πιστοποίησης των χρηστών.

Οι εκ του νόμου δεσμευτικές προθεσμίες εξακολουθούν να ισχύουν στις εργασίες της ΕΑ και η ίδια θα εξακολουθήσει να επιτελεί το έργο της, να εξετάζει τις υποθέσεις της (συμπεριλαμβανομένων και των συγκεντρώσεων) και να λαμβάνει αποφάσεις – μέσω και της άμεσης προσαρμογής του προσωπικού της σε εξ αποστάσεως εργασίας. Ταυτόχρονα, θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί τα χρονοδιαγράμματα, παρέχοντας, όπου επιτρέπεται, παράταση προθεσμιών. Κάθε τροποποίηση θα κοινοποιείται στα ενδιαφερόμενα μέρη και θα αναρτάται δημόσια στην ιστοσελίδα της ΕΑ.